logo s-Gravendeel

Digitaal dorp
s-Gravendeel

Alles over s-Gravendeel...

Jan Toob, een dorpsfiguur

Terug naar index artikelen

Uit jaargang 13, nr. 3, augustus 2007

Vele oudere 's-Gravendelers hebben hem gekend: Jan Toob, een legendarisch dorpsfiguur uit de eerste helft van de 20e eeuw. Toob was een bijnaam en de ene verteller noemt hem Jan van Steensel, de ander Jan Rijsdijk.

Hoe zat dat nou eigenlijk met die naam?

Op 29 november 1894 beviel de 22-jarige, ongehuwde Lena Rijsdijk van een zoon. Ze noemde hem Jan en bij gebrek aan een vader deed vroedvrouw Maartje Dekker aangifte van de geboorte bij de 's-Gravendeelse burgerlijke stand. Hij werd volgens de geldende regels ingeschreven als Jan Rijsdijk. Lena was geen echte 's-Gravendeelse, ze was in Maasdam geboren, maar als klein meisje rond 1876 met haar ouders Gerrit Rijsdijk en Pleuntje Hoogvliet naar 's-Gravendeel gekomen. In 1894 woonde dit echtpaar voor aan de Strijensedijk, in de buurt van de Kaai.

Waarschijnlijk heeft Jan in zijn jonge jaren met zijn moeder bij zijn grootouders gewoond.

Lena had drie broers: Tobias (‘Toob'), Hendrik en Jan Rijsdijk. De naam Jan Toob is dus wel zeker afgeleid van Tobias, de naam van de oudste broer van Lena, de oom van Jan.

Op 19 april 1902 kwam er een eind aan het ongehuwde moederschap van Lena. Ze trouwde op die dag in het 's-Gravendeelse gemeentehuis met Jan van Steensel, een 37-jarige arbeider, eveneens geboren in Maasdam. Jan verklaarde bij het huwelijk dat hij de vader van Jan Rijsdijk was en daarmee werd het inmiddels 7-jarige zoontje van Lena bij dit huwelijk ‘erkend en gewettigd' en verkreeg hij de naam Jan van Steensel. Of hij werkelijk een zoon was van Jan van Steensel valt te betwijfelen, want waarom zouden de ouders er anders zeven jaar over gedaan hebben om alsnog te trouwen? Vroeger was het heel gebruikelijk om zogenaamde ‘voorkinderen' bij een huwelijk te ‘echten', ook al was de erkenner niet de natuurlijke vader. Wie wel de echte vader was bleef meestal geheim.

Overigens bleef Jan het enige kind in het gezin; er kwamen geen kinderen meer bij.

Jan Toob, alias Rijsdijk, alias Van Steensel is nooit getrouwd geweest. Vader Jan van Steensel overleed al in 1925 en zijn moeder is in 1946 overleden. Ze bewoonden in die jaren het pand Bevershoek 113 in 's-Gravendeel.

Wat iedereen ook zal weten is dat Jan Toob maar één arm had. Hoe dat kwam vertelde een oude mevrouw: ‘Jan Rijsdijk werd met een gebroken arm naar het ziekenhuis gebracht, maar de arm werd niet goed gezet. Ze hebben die arm moeten amputeren. Die Jan werd later altijd Jan éénarm genoemd. Ook wel Jan Toob, waarom, dat weet ik niet. Hij heeft nog lang geleefd, is nooit getrouwd geweest. Ik kan zijn ouwelui nog voor me trekken.'

Wat een pech om op die manier een arm te verliezen. Het was overigens geen excuus om niet te hoeven werken, Jan was gewoon landarbeider.

Op 17 februari 1968 werd hij dood aangetroffen in zijn huisje aan de Achterdijk 22, waar hij zijn laatste jaren woonde. De woensdag erop werd hij om half twaalf begraven. Er was geen familie, er werden geen kaarten verstuurd en buiten begrafenisdienaar Nico van der Wulp en zes dragers was er slechts één belangstellende op het graf, die uit ‘mededogen' met de lijkauto was meegereden.

Dit zijn in het kort wat wetenswaardigheden over een markant dorpsfiguur van vroeger.

Wie meer weet mag het zeggen.

AOM

Bronnen: Burgerlijke Stand en bevolkingsregister 's-Gravendeel; interviews W. van Velsen.